Η πορφυρή συμμαχία

του Θόδωρου Σκυλακάκη*

Γίνεται πολλή συζήτηση για συμμαχίες και συνεργασίες τον τελευταίο καιρό. Η βάση κάθε πολιτικής πρωτοβουλίας άθροισης δυνάμεων, είναι να συζητήσουν ουσιαστικά οι συμμετέχοντες και να συγκλίνουν στα ουσιαστικά. Δηλαδή:

· τι πρέπει να αλλάξει στη χώρα,

· πως θα γίνει αυτό από πλευράς συγκεκριμένου προγραμματικού σχεδίου,

· ποιες δυνάμεις (από πλευράς ιδεολογικών και πολιτικών καταβολών) και με ποιες κοινωνικές συμμαχίες μπορούν να το υλοποιήσουν, και

· πώς θα πρέπει να προχωρήσει αυτή η προσπάθεια στο συγκεκριμένο πολιτικό χώρο και χρόνο.

Θα προσπαθήσω να απαντήσω στα τρία πρώτα ερωτήματα. Το τελευταίο θα το αφήσω ενσυνείδητα αναπάντητο.

Τι πρέπει να γίνει στη χώρα; Πρώτη και απόλυτη προτεραιότητα σήμερα –με 1,4 εκ. ανέργους- είναι... η χώρα να αρχίσει και πάλι να παράγει. Να προσελκύσει μικρές μεσαίες και μεγάλες παραγωγικές επενδύσεις στον εξωστρεφή τομέα της οικονομίας και να δημιουργήσει πολλές εκατοντάδες χιλιάδες μόνιμες και διεθνώς ανταγωνιστικές θέσεις εργασίας.

Δεύτερη προτεραιότητα η εκρίζωση δηλαδή του λαοκοόντιου συμπλέγματος κομματισμού, γραφειοκρατίας, διαφθοράς, σπατάλης και αναποτελεσματικότητας που χαρακτηρίζει τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το ελληνικό κράτος.

Τρίτη προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής.

Τέταρτη προτεραιότητα είναι η ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος, το οποίο μας οδήγησε εδώ.

Οι τέσσερις αυτές προτεραιότητες πρέπει να προωθηθούν το ίδιο μαχητικά και με την ίδια αποτελεσματικότητα ταυτόχρονα. Η οικονομική και κοινωνική καταστροφή είναι τόσο μεγάλης έκτασης και το έλλειμμα εμπιστοσύνης (δηλαδή κοινωνικού κεφαλαίου) τόσο χαοτικό που δεν υπάρχει η πολυτέλεια να τις διατάξουμε στο χρόνο.

Για να αρχίσει η χώρα και πάλι να παράγει απαιτείται η μαζική μεταφορά πόρων και η παροχή δραστικών κινήτρων στον παραγωγικό και εξωστρεφή τομέα της οικονομίας. Αυτό σημαίνει μια στρατηγικά σχεδιασμένη μείωση του κράτους και της φορολογικής και ασφαλιστικής επιβάρυνσης, που θα λειτουργήσει ως παραγωγικό σοκ για την οικονομία και την κοινωνία. Εμείς στη Δράση το λέμε αυτό «λιγότεροι φόροι και λιγότερο κράτος». Πρόκειται για πανίσχυρο πολιτικό αίτημα σήμερα. Σε άλλες, καλύτερες, περιόδους θα μπορούσε αυτό να σχεδιαστεί με την κινητοποίηση δανειακών πόρων και μια ισόρροπη μεγέθυνση της παραγωγικής οικονομίας και των κρατικών παροχών ενός αποτελεσματικού κατά τα άλλα κράτους. Το σκανδιναβικό ή βορειοευρωπαϊκό μοντέλο. Αυτό σήμερα δεν είναι εφικτό γιατί δεν υπάρχουν δανειακοί πόροι διαθέσιμοι για την ελληνική οικονομία και γιατί το κράτος είναι αυτό που γνωρίζουμε και θέλει στην καλύτερη περίπτωση μια δεκαετία για να αλλάξει. Η λύση στο οικονομικό μας πρόβλημα είναι συνεπώς οικονομικά φιλελεύθερη. Προτεραιότητα σ’ αυτούς που παράγουν.

Η αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής απαιτεί μια διπλή προσπάθεια. Χρειάζεται σε τεχνοκρατικό επίπεδο να μεταφερθούν πόροι που χρησιμοποιούντο για πολιτική συναλλαγή με τα μεσαία στρώματα (υπό τον μανδύα του κοινωνικού κράτους) σε όσους είναι πραγματικά σε απόγνωση σήμερα. Κάτι που περιλαμβάνει όχι μόνο τους παραδοσιακά φτωχούς, αλλά και αυτούς που λόγω της οικονομικής κατακρήμνισης έχουν βρεθεί όχι με μικρή ή καθόλου περιουσία, αλλά με αρνητική περιουσία. Με μη εξυπηρετούμενα χρέη, που υπερβαίνουν κατά πολύ την περιουσία τους και ως μέγγενη στραγγαλίζουν τη ζωή τους. Σήμερα 2,6 εκ. φορολογούμενοι έχουν ληξιπρόθεσμα χρέη στην εφορία, μισό εκατομμύριο. ασφαλισμένοι στα ταμεία και 400 χιλ. περίπου στις τράπεζες (στεγαστικά και καταναλωτικά).

Για να γίνει αυτή η αναδιανομή απαραίτητη είναι η κοινωνική απογραφή. Να αποκτήσει το κράτος εικόνα του ποιοι και γιατί είναι σήμερα σε απόγνωση συγκεντρώνοντας όλα τα σχετικά στοιχεία που είναι διάσπαρτα και να σχεδιάσει στη συνέχεια τις πολιτικές που θα δημιουργούν ένα αποτελεσματικό δίκτυ προστασίας. Ταυτόχρονα πρέπει να αποκαταστήσει την κοινωνική εμπιστοσύνη αξιοποιώντας δίκτυα και συλλογικά κινήματα που γεννιούνται από τα κάτω και τα οποία θα πρέπει να αναπτυχθούν ελεύθερα όμως από το σαράκι του κομματισμού. Η λύση στο πρόβλημα αποκατάστασης της κοινωνικής συνοχής έχει συνεπώς χαρακτηριστικά που απαιτούν πολιτικές δεξιότητες που είχαν ιστορικά στην Ευρώπη αναπτύξει τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και τα οικολογικά κινήματα.

Η ριζική αλλαγή στο κράτος, είναι ένας χώρος που συναντώνται οι παραδόσεις των αρχών της επιστημονικής διοίκησης των αμερικανών progressives, των κινήσεων πολιτών που υποστήριζαν τις αλλαγές στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, των κεντρώων κομμάτων και πολιτικών που έδιναν έμφαση στη σωστή θεσμική λειτουργία. Είναι ένας χώρος συνάντησης οικολόγων, σοσιαλδημοκρατών και φιλελευθέρων (ακόμα και πολλών συντηρητικών). Τα εργαλεία για να αλλάξει το κράτος πρέπει να ληφθούν από πολλές ιδεολογικές εργαλειοθήκες χωρίς ιδεοληπτικές προκαταλήψεις. Το outsourcing μπορεί να παντρευτεί με το δημόσιο χαρακτήρα των νοσοκομείων. Η πιστοποίηση κρατικών ή δημοτικών υπηρεσιών από ιδιωτικούς φορείς, με τον αυστηρό κρατικό έλεγχο των ίδιων των πιστοποιητών. Η υποχρεωτική ηλεκτρονική υπογραφή στο δημόσιο με τη διαφάνεια κάθε δημόσιας λειτουργίας. Τα κουπόνια στους πολίτες για να αγοράζουν υπηρεσίες (δημόσιες ή ιδιωτικές), με την αύξηση του βαθμού της αναδιανομής προς όφελος των κοινωνικά αδύνατων. Πρέπει να αναζητηθούν κι εδώ υβριδικές λύσεις, που να δουλεύουν και να αποδίδουν στο συγκεκριμένο τόπο και τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Το ίδιο ιδεολογικά μη φορτισμένες είναι και οι αλλαγές στο πολιτικό σύστημα. Απλή αναλογική για την θεσμική επιβολή της συνεργασίας και τον τερματισμό του κινήτρου λεηλασίας της εξουσίας, περιορισμός της επιρροής της πολιτικής συναλλαγής με αλλαγές στα θέματα σταυροδοσίας και μεγέθους περιφερειών, ισχυρά κίνητρα για να καθαρίσει το θέμα του πολιτικού χρήματος (π.χ. άφθονος δωρεάν τηλεοπτικός χρόνος, κρατική χρηματοδότηση με matching funds κ.λπ.).

Συμπέρασμα: Χρειάζεται μια στρατηγική συνεργασία διαφορετικών πολιτικών και ιδεολογικών παραδόσεων. Φιλελεύθεροι όπως εγώ να συνομιλήσουν και να συμμαχήσουν πολιτικά ή κυβερνητικά με σοσιαλδημοκράτες, οικολόγους, κεντρώους ριζοσπάστες κ.λπ., για να δημιουργήσουν μια νέα πρόταση εξουσίας. Μια δεκαετή τουλάχιστον στρατηγική συμμαχία. Ας την ονομάσουμε για παράδειγμα η «πορφυρή συμμαχία», Μια συμμαχία η οποία έχει τρεις προϋποθέσεις.

1. Να είναι απένταντι στο σύστημα εξουσίας που μας οδήγησε εδώ. Νοσταλγοί των «καλών εποχών», που είναι έτοιμοι να συμβιβαστούν με τις νοοτροπίες του παρελθόντος και βλέπουμε, δεν πρόκειται να ψηφιστούν από τον κόσμο. Η σημερινή κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει με νύχια και με δόντια το παλαιό σύστημα εξουσίας και τις παλαιές νοοτροπίες. Προϋπόθεση της εφαρμογής ενός πραγματικού μεταρρυθμιστικού σχεδίου είναι η αντικατάστασή της με μια κυβέρνηση πραγματικά μεταρρυθμιστική.

2. Να είναι αντι-ιδεοληπτική. Τα συστατικά της μέρη να αφήσουμε τα κασελάκια των ιδεολογικών μας προκαταλήψεων και στερεοτύπων εκτός της αιθούσης. Να μάθουμε ο ένας από τον άλλο και να επιχειρήσουμε να συνθέσουμε τις διαφορετικές μας πολιτικές παραδόσεις, σεβόμενοι την πολιτική και ιδεολογική αυτονομία των υπολοίπων.

3. Να είναι ειλικρινής και κοντά στον κόσμο. Δεν μπορεί ποτέ να πετύχει μια τόσο δύσκολη και αναγκαστικά μακρόχρονη προσπάθεια χωρίς τους παραγωγικούς Έλληνες, όπου κι αν βρίσκονται, στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα, ή ακόμα και στην ανεργία, ή στην κοινωνική οικονομία. Πολίτες που κατεξοχήν δεν εκπροσωπούνται από το σημερινό πολιτικό σύστημα.

Ποιοι, πώς, πότε και αν θα σχηματίσουν αυτή τη συμμαχία δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει. Ο πολιτικός χρόνος γίνεται όμως όλο και πιο περιοριστικός. Οι πολιτικές ευκαιρίες των εκλογικών αναμετρήσεων βρίσκονται μπροστά μας. Μοναδική και ανεπανάληπτη ευκαιρία, η οποία δεν πρέπει να χαθεί, αλλά και ευθύνη που δεν δικαιούμαστε να απεμπολήσουμε.

*Πρόεδρος της «Δράσης», ευρωβουλευτής, μέλος της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη